Konserwacja książek ze zbiorów Biblioteki Poturzyckiej 2023 wraz z międzynarodową konferencją naukową
Podstawą kolekcji gromadzonej od pocz. XIX w. przez Józefa Kalasantego Dzieduszyckiego w pałacu w Poturzycy były druki z XVI-XVII w., uzupełniane na bieżąco o rękopisy i wydawnictwa współczesne. Powstał zatem cenny (najstarszy dokument pochodził z 1220 roku), liczący ok. 20 tys. dzieł i druków z zakresu historii i literatury polskiej, łacińskiej i francuskiej, zbiór bibliofilski. Syn Józefa, Włodzimierz, przeniósł w 1857 r. zbiory poturzyckie do Lwowa, gdzie zostały umieszczone w pałacu na ulicy Kurkowej, w czterech pokojach na parterze. Kolekcja stała się częścią znajdującego się tam Muzeum Przyrodniczego. Już od 1858 r. księgozbiór udostępniono czytelnikom. Liczba wypożyczeń dochodziła do 13 tys. tomów rocznie (przyjeżdżali też Polacy z innych zaborów). W 1869 r. zbiory przeniesiono na Teatralną 18 do nowej siedziby Muzeum im. Dzieduszyckich. Tam były udostępniane tylko naukowcom za specjalnym pozwoleniem.
Włodzimierz Dzieduszycki uzupełniał systematycznie zbiory, które w 1877 r. liczyły ok. 30 tys. tomów i stały się, obok Ossolineum, jedną z największych prywatnych bibliotek we Lwowie. Po śmierci Włodzimierza z Biblioteki Poturzyckiej wyodrębniono kolekcję książek przyrodniczych, które zostały w Muzeum Przyrodniczym im. Dzieduszyckich na Teatralnej, a reszta zbiorów wróciła do pałacu na Kurkową.
W czasie II wojny światowej ta część księgozbioru została w dużej części zniszczona przez stacjonujące tam wojska rosyjskie. W zimie 1939-1940 żołnierze rosyjscy sprzedawali książki w workach jako opał. Ocalała część starodruków znajduje się obecnie w Lwowskiej Narodowej Naukowej Bibliotece Ukrainy im. Wasyla Stefanyka przy ulicy Łysenki (z pieczęciami JD – Józef Dzieduszycki lub JWD – Józef Włodzimierz Dzieduszycki).
Księgozbiór przyrodniczy, który został w Muzeum Przyrodniczym, przetrwał w tym samym miejscu do dzisiejszych czasów. W obecnym Państwowym Muzeum Przyrodniczym NAN Ukrainy zachowało się około 23 tys. książek, z których nadal korzystają czytelnicy.
W 2023 r. konserwacji poddano 15 dzieł ze zbiorów Biblioteki Poturzyckich. Wśród nich znajdują się m.in. „Historiae Naturalis” polskiego przyrodoznawcy i znawcy historii naturalnej – Jana Jonstona, „Kronika domowa Dzieduszyckich”, „Geographia albo dokładne opisanie królewstw Galicji i Lodomerji” wybitnego geografa doby oświecenia Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego oraz dzieło niemieckiego geografa Antona Friedricha Büschinga „Geografja krolestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego, tudzieź innych Prowincyi do nich naleźących. Przetlumaczona niemieckiego J. Mci. Pana D. (...)”.
Ponadto zorganizowano multidyscyplinarną konferencję naukową „Wokół etnograficznych pasji Dzieduszyckich", podczas której referaty wygłosili: dr Marianna Otmianowska, dr hab. Ewa Manikowska, prof. IS PAN, dr Bożena Kostuch, dr Magdalena Dolińska, dr Anne Loyau, Lesia Pyskor, Iryna Fediv, dr Iryna Horban, dr Magdalena Kwiecińska. Konferencję prowadził i merytorycznym komentarzem opatrzył prof. dr hab. Kazimierz Karolczak.
Przedmiotem tej konferencji była działalność etnograficzna Włodzimierza Dzieduszyckiego. W jej trakcie zaprezentowano także unikatowe przedmioty rękodzieła artystycznego i sztuki ludowej pochodzące ze zbiorów Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny i Pokucia im. Josafata Kobrynskiego w Kołomyi i Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu.
